Ugovor o ustupanju potraživanja jeste ugovor kojim jedno lice prenosi na drugo potraživanje koje ima prema nekom trećem licu. Ugovor o ustupanju potraživanja će proizvoditi pravno dejstvo između ugovornih strana i u odnosu na dužnika ukoliko se ispune opšti uslovi za zaključenje svakog ugovora, kao i pod uslovom da se radi o potraživanju čiji prenos nije zabranjen zakonom, samo potraživanje nije vezano za ličnost poverioca i radi se o potraživanju koje se po svojoj prirodi ne protivi prenošenju na drugoga. Međutim, čak i onda kada potraživanje koje je predmet ugovora o ustupanju potraživanja ispunjava sve gore navedene uslove, ugovor o ustupanju potraživanja neće proizvoditi pravno dejstvo u odnosu na dužnika, ukoliko su dužnik i poverilac ugovorili da ovaj neće moći da ustupi potraživanje trećem licu, ili da bar to neće moći da učini bez dužnikove saglasnosti. Potraživanje koje je predmet ugovora o ustupanju potraživanje jeste zapravo glavno pravo koje se prenosi na drugo lice. Ukoliko preneto glavno pravo uz sebe podrazumeva i neka druga, sporedna prava – jemstvo, ugovorna kazna, hipoteka i sl. , navedena sporedna prava će se takođe smatrati ustupljenim.
Ugovor o ustupanju potraživanja proizvodi pravno dejstvo prema dužniku, čak i ukoliko se dužnik tome usprotivio. Dakle, pristanak dužnika nije neophodan, ali je neophodno obavestiti dužnika o izvršenom ustupanju. Praktični značaj obaveštavanja se ogleda u tome da je od tog trenutka dužnik u obavezi da potraživanje izmiri prijemniku, a ne ustupiocu.
U praksi ustupanja potraživanja, posebno kada je reč o složenim transakcijama i višestrukim učesnicima, pravnu sigurnost možete osigurati kroz adekvatno ugovorno pravno uređenje odnosa između ustupioca, prijemnika i dužnika.
Ustupilac je dužan da prijemniku preda celokupnu dokumentaciju koja potvrđuje postojanje ustupljenog potraživanja i sporednih prava, kao i potvrdu o ustupanju, ukoliko tu potvrdu prijemnik zahteva. Što se tiče odgovornosti ustupioca, ukoliko je potraživanje ustupljeno uz neku naknadu, ustupilac odgovara za postojanje potraživanja u vreme ustupanja. Što se tiče odgovornosti za naplativost, ustupilac odgovara za naplativost jedino ako je to bilo izričito ugovoreno, ali samo do visine onoga što je primio od prijemnika, i veća odgovornost od ove koja je definisana zakonom se ne može ugovoriti.
Posebni slučajevi ustupanja potraživanja
Ustupanje umesto ispunjenja
Ovde je u pitanju odnos između poverioca i dužnika u kojem slučaju dužnik umesto da ispuni obavezu koju ima prema poveriocu, vrši ustupanje nekog svog potraživanja koje ima prema trećem licu, pa se samim zaključenjem ugovora o ustupanju potraživanja ili nekog njegovog dela obaveza dužnika gasi do visine ustupljenog potraživanja.
Ustupanje radi naplaćivanja
U pitanju je ista situacija kao i kod ustupanja umesto ispunjenja, uz razliku koja podrazumeva da je u ovom slučaju obaveza dužnika prestala onda kada se poverilac naplati iz ustupljenog potraživanja, a ne onda kada je ugovor o ustupanju potraživanja zaključen. U ovom slučaju, dužnik može ispuniti svoju obavezu i prema ustupiocu i prema prijemniku, bez obzira da li je ili nije obavešten o ustupanju.
Ustupanje radi obezbeđenja
Kada je ustupanje izvršeno radi obezbeđenja prijemnikovog potraživanja prema ustupiocu, prijemnik je dužan da se stara sa pažnjom dobrog privrednika, odnosno dobrog domaćina o naplati ustupljenog potraživanja i da po izvršenoj naplati, pošto zadrži koliko je potrebno za namirenje sopstvenog potraživanja prema ustupiocu, ovome preda višak.
