Novčana kazna je jedna od pet kazni koje Krivični zakonik Republike Srbije propisuje i ista svakako predstavlja kaznu koja se najčešće izriče u praksi. Za razliku od kazne zatvora i kazne doživotnog zatvora koje se mogu izreći samo kao glavne kazne, novčana kazna se može izreći i kao glavna kazna i kao sporedna kazna. Takođe, u slučaju da se radi o krivičnim delima koja su učinjena iz koristoljublja, novčana kazna se može izreći kao sporedna kazna iako nije predviđena kao kazna za konkretno krivično delo ili je propisana kao alternativa za kaznu zatvora, a sud je kao glavnu kaznu izrekao kaznu zatvora.
Novčana kazna se može odmeriti i izreći u dnevnim iznosima ili u određenom, fiksnom iznosu.
Novčana kazna u dnevnim iznosima
Novčana kazna u dnevnim iznosima odmerava se tako što se prvo utvrđuje broj dnevnih iznosa, a zatim visina jednog dnevnog iznosa. Do iznosa novčane kazne sud će doći množenjem utvrđenog broja dnevnih iznosa sa utvrđenom vrednošću jednog dnevnog iznosa. Broj dnevnih iznosa ne može biti manji od 10, niti veći od 360 i isti se određuje u zavisnosti od težine učinjenog krivičnog dela i zaprećene kazne, a visina jednog dnevnog iznosa ne može biti manja od 500 dinara, niti veća od 50.000,00 dinara, i u okviru tog raspona se odmerava visina dnevnog iznosa tako što se razlika između prihoda i nužnih rashoda učinioca krivičnog dela u protekloj kalendarskoj godini podeli sa brojem dana u godini. Ukoliko se ne mogu pribaviti verodostojni podaci o prihodima i rashodima učinioca krivičnog dela, ili ukoliko on ne ostvaruje nikakav prihod, sud će na osnovu raspoloživih podataka po slobodnoj proceni utvrditi visinu jednog dnevnog iznosa novčane kazne.
Novčana kazna u određenom iznosu
Kada određivanje i izricanje novčane kazne u dnevnim iznosima nije moguće ili je moguće ali bi znatno prolongiralo trajanje krivičnog postupka, sud će izreći novčanu kaznu u određenom iznosu u okviru propisane najmanje i najveće mere novčane kazne. Novčana kazna ne može biti manja od 10.000,00 dinara. Novčana kazna ne može biti veća od 1.000.000,00 dinara, a za krivična dela učinjena iz koristoljublja veća od 10.000.000,00 miliona dinara. Visina izrečene novčane kazne se odmerava zavisno od težine krivičnog dela i zaprećene kazne za to delo.
Izvršenje novčane kazne
U presudi se određuje rok plaćanja novčane kazne koji ne može biti kraći od 15 dana niti duži od 3 meseca. U opravdanim slučajevima sud može dozvoliti da osuđeni plati novčanu kaznu u ratama, s tim da rok isplate ne može biti duži od 1 godine. Ako osuđeni ne plati novčanu kaznu u određenom roku, sud će novčanu kaznu zameniti kaznom zatvora, tako što će za svakih započetih 1.000,00 dinara novčane kazne odrediti 1 dan kazne zatvora, s tim da kazna zatvora ne može biti duža od 6 meseci, a ako je izrečena novčana kazna u iznosu većem od 700.000,00 dinara, kazna zatvora ne može biti duža od 1 godine.
Neplaćena novčana kazna može se, umesto kaznom zatvora, zameniti kaznom rada u javnom interesu tako što će za svakih započetih 1.000,00 dinara novčane kazne odrediti 8 časova rada u javnom interesu, s tim da rad u javnom interesu ne može biti duži od 360 časova.
Posle smrti osuđenog novčana kazna neće se izvršiti.
